Bastion św. Jadwigi w Nysie, z uwagi na swój układ przestrzenny oraz kompozycyjny całości założenia, jest cennym przykładem XVIII-wiecznej architektury obronnej.
Historia
Bastion wybudowany został w r. 1643, a następnie przebudowany w l. 1742-1758 według projektu gen. G.C. Walware. Składa się z nasypów ziemnych i ceglano-kamiennych budowli kazamatowych, powstałych w latach 1771-1776. W okresie oblężenia Twierdzy Nysa przez wojska francuskie w 1807 r., na terenie bastionu urządzono laboratorium, w którym przygotowywano amunicję dla walczącej załogi. Przed rokiem 1859 kazamaty bastionu były wykorzystywane w charakterze koszar wojsk saperskich. Od 29-08-1870 r. w kazamatach bastionu przebywało ok. 500 francuskich jeńców wojny francusko-pruskiej.
Po I wojnie światowej obiekt sprzedano prywatnemu właścicielowi.
Opis
Obiekt usytuowano w pn. części plantów starego miasta, w kwartale otoczonym ulicami: Forteczną, Armii Krajowej, Wincentego Pola i Piastowską.
Bastion założono na planie pięcioboku, z pięciobocznym dziedzińcem otwartym od strony południowo-wschodniej. Bryłę bastionu tworzą tzw. szyje, działobitnie oraz nasyp ziemny, obecnie nieregularny o wys. ok. 7,5 m, ze spadkami na zewnątrz, zakończony pionowymi ścianami od strony dziedzińca. Dwukondygnacyjną budowlę kazamatową, obejmującą 4 z 5 boków bastionu, założono na planie zbliżonym do podkowy. Trzydziestodziewięcioosiową elewacją artykułowano otynkowanymi lizenami w wielkim porządku i prostokątnymi otworami okiennymi zamkniętymi odcinkiem łuku. Na krańcach elewacji znajdują się płytkie, boniowane ryzality. W centralnej części wbudowano kamienny ryzalit z półkolistym wejściem, ze zwornikiem z monogramem FR (Friedrich Rex - Król Fryderyk) i datą 1775.
W każdym z 23 wewnętrznych segmentów znajdują się sklepione kolebkowo pomieszczenia forteczne. W trakcie środkowym usytuowano klatkę schodową. Zewnętrzny obwód kazamat, stykający się z nasypem, stanowi sklepiony kolebkowo korytarz z czterema okrągłymi kominami wentylacyjnymi. W sekcjach zewnętrznych korytarz poszerza się, tworząc dwie dwutraktowe, barokowe działobitnie.
Z oryginalnego wyposażenia bastionu zachowała się pierwotna, XVIII-wieczna klatka schodowa z kutą, żelazną balustradą oraz 6 szt. XIX-wiecznych drzwi zewnętrznych (płycinowych), oryginalna stolarka okienna (krosnowa) oraz żeliwne kominki wentylacyjne (przewody).
Bastion św. Jadwigi jest reliktem pierwszych nowożytnych fortyfikacji Nysy. Powstał jako jeden z 10 bastionów staroholenderskich wznoszonych od 1643 roku. Do 1654 roku prace nadzorował Jeremias Constantin Altenberger. Po zdobyciu Śląska przez przez Prusy został przebudowany. Obecnie zachowane ceglano kamienne kazamaty powstały w latach 1771-74, powstał pięciokondygnacyjny obwód ziemnego bastionu z murowanymi kazamatami wokół pięcioboku.
W czasie oblężenia w 1807 roku w Bastionie funkcjonowało laboratorium zajmujące się napełnianiem prochem granatów armatnich i moździerzowych. Podczas wojny z Prus z Francją w 1870 roku przebywało tu 500 francuskich jeńców. w latach 1878-1887 w Bastion pełnił rolę koszar, czego pamiątką jest zrekonstruowany napis nad wejściem. Po I wojnie światowej sprzedany w prywatne ręce, w 1924 roku zniwelowano narożnik czoła bastionu. Po 1945 mieściły się tutaj różne firmy i hurtownie.
Obiekt dostępny dla zwiedzających i są tutaj restauracje i Punkt Informacji Turystycznej
W Bastionie znajdziemy także:
- izbę muzealną o Twierdzy Nysa (wstęp bezpłatny, działa przy Punkcie IT). Przewodnicy Punktu oprowadzają również po multimedialnej trasie turystycznej "Idź z duchem Bastionu" (wstęp płatny) i można zamówić usługi przewodnickie.
- Strefę Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności, czyli małe centrum nauki stworzone dzięki Ministrowi Edukacji i Nauki i wspierane przez Centrum Nauki Kopernik.
- jedyne w Polsce kino VR poświęcone Polsce niepodległej w wystawami, czyli Nyskie Centrum Edukacji o Niepodległości.
Po powodzi Punkt Informacji Turystycznej działa w Nyskim Domu Kultury ul. Wałowa 7, a inne atrakcje są tymczasowo nieczynne.